Ассалому алайкум! Ёшим 20 да. Опам бор. Ёшлари 23 да. Ҳали турмуш қурмаган. Деярли бир йил аввал ота-онам опамга янги телефон олиб беришди. Шу бир йил мобайнида опам телефонга шу даражада боғланиб қолдики, охирги 3 ой мобайнида уй ишларига ҳам эътиборсиз бўлиб қолди. Ота-онамнинг гаплари ҳам бефойда, ҳатто улар ҳам бефарқ бўлиб қолишган. Сингил бўла туриб бир неча марта насиҳат қилдим. Мени жеркиб берадилар. Ижтимоий тармоққа муккасидан кетган, бир кунда деярли 14-15 соат ижтимоий тармоқда кераксиз суҳбатлар қурадилар. Йигитлари йўқ, буни аниқ биламан. Бироқ нега бунчалик ўрганиб қолганларини ўйлаб ўйимга ета олмаяпман. Ўзимнинг опам бўлгани учун уларга бефарқ қарай олмаяпман, нима қилишим мумкин. Илтимос маслаҳат беринг, қандай ёрдам беришим мумкин?
– Ва алайкум ассалом! Дунё одамларининг 55 % интернетдан фойдаланадилар. Масалан Шимолий Американинг салкам барча аҳолиси интернетдан фойдаланса, Европа аҳолисининг 85% фойдаланади. Буларнинг ичидагиларининг баъзилари маиший турмушдаги муаммоларни ҳал қилиш учун фойдалансалар, қолганлари суткалаб интернетдан чиқмайдилар. Новосибирск давлат техник университети тадқиқотчилари ўтказган тадқиқотларига қараганда интернет-қарамликнинг учта даражаси аниқланган: қарам бўлмаганлар (36%), қарамлилиги бор бўлганлар (12%) ва қарамлиликка мойил бўлганлар (52%). Охирги иккитасида қарам бўлмаганларга қараганда ёлғизлик ҳиссидан сиқилиш борлиги аниқланган. Нима дегани ёлғизлик ҳисси? Яъни одамнинг атрофидагилари ичида у чин кўнгилдан қалбини очиб мулоқот қилиши учун инсон топилмайдигандек туюлиши. Интернетга қарам бўлган шахс интернет орқали кўнглидаги бўшлиқни, муносабатларга бўлган мухтожликни тўлдираман деб ўйлайдида аммо ана шу ёлғизлик уни баттар қарам бўлишига сабаб бўлади. Чунки инсонлараро муносабатлари бора-бора узилиб кетаверади. Ундай шахс агрессив, қўпол, ҳовлиқма, шошма-шошар бўлиб қолади. У фақатгина интернетга ошиқаверади. Биров бунда йўлини тўсса барча агрессияси ана ўшанга қаратила бошланади. Инернет-қарам ва шунга мойил одамларда дисфорияга монандлиги сезилади. Буни кайфият бузилишида, агресия ва ғазабнинг биргаликда портлагудек бўлиб қуйилиб келишида кўриш мумкин. Ҳамда компульсия (шилқим майл) симптомлари ҳам кузатилиши мумкин. Яъни интернет ўчиб қолмаслиги учун баъзи кераксиз ақлга тўғри келмайдиган ҳатти-ҳаракатларни бажариши, бу ҳақда қайғуриб доимий ҳаяжонда бўлиши, асосий ҳатти-ҳаракатлар ва қарорларни бажара олмаслиги, фикри ўй ҳаёллари буткул тарқоқлиги ва интернет оламидан бошқа нарсалар ҳақида ўйлашга ожизлиги характерлидир.
Опангиз билан мумкин қадар кўпроқ гаплашишга вақт ажратинг. Фақат мулоқотни унинг кайфияти яхши бўлганида вақтини пойлаб сўнг бошланг. Интернет ҳақида ёмон гапирманг. Чунки бу ҳақда унинг фикри ўзгармас ва ўзи учун у ҳақдир. Бу мўжизавий интернет олами бизларга қанчалик фойда келтираётганидан гапни бошлаб ҳақиқатда нималар учун ишлатилиши мумкинлиги ҳақида гаплашиб кўринг. Ақл ўргатманг. Шунчаки маълумот беринг холос. Албатта психотерапевт қабулига бориб у билан қадамма-қадам бажариладиган психотерапия муолажалаларини қилинишига уни кўндиринг. Мустақил бу ҳолатдан қутулиб кетиши жуда қийин. Валлоҳу аълам.
