Савол

Ва алайкум ассалом!
11. Кетма-кет қилмоқ.
Таҳорат қилган киши бир аъзосини ювганидан кейин орага бегона ишни қўшмасдан, бошқасини ҳам ювишини «кетма-кет» деб тушунмоғимиз лозим. Таҳоратни қилиб бўлиб, оёқни бошқа жойга, мисол учун, уйга кириб ювишни «кетма-кет қилмаслик» деб тушунилади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳорат амалларини доимо кетма-кет қилганлар. Баъзан бу ҳолатга амал қилинмагани ҳақида ҳам ривоят бор.
Имом Молик Нофеъ розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда айтилишича, Ибн Умар розияллоҳу анҳумо бозорда таҳорат қилиб, оёқларини масжидга кириб ювганлар ва саҳобалар буни инкор қилмаганлар.
عَنْ نَافِعٍ: أَنَّ عَبْدَ اللهِ بْنَ عُمَرَ بَالَ فِي السُّوقِ، ثُمَّ تَوَضَّأَ فَغَسَلَ وَجْهَهُ وَيَدَيْهِ، وَمَسَحَ رَأْسَهُ، ثُمَّ دُعِيَ لِجَنَازَةٍ لِيُصَلِّيَ عَلَيْهَا حِينَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ، فَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ ثُمَّ صَلَّى عَلَيْهَا. رَوَاهُ مَالِكٌ.

Нофеъдан ривоят қилинади:
«Абдуллоҳ ибн Умар бозорда таҳорат ушатди. Сўнгра таҳорат қилди. Юзи ва икки қўлини ювди ҳамда бошига масҳ тортди. Кейин масжидга кирганида маййитга жаноза ўқиш учун даъват қилинди. У икки махсисига масҳ тортди ва жаноза намозини ўқиди».
Молик ривоят қилган.
Махсини ечганда оёқни ювиш керак бўлади.
МАХСИГА ТОРТИЛГАН
МАСҲНИНГ СИНДИРУВЧИЛАРИ
وَنَاقِضُهُ نَاقِضُ الْوُضُوءِ، وَمُضِيُّ الْمُدَّةِ، وَخُرُوجُ أَكْثَرِ الْعَقِبِ إِلَى السَّاقِ. وَبَعْدَ أَحَدِ هَذَيْنِ الْأَمْرَينِ يَجِبُ غَسْلُ رِجْلَيْهِ فَقَطْ. وَيَمْنَعُهُ خَرْقٌ يَبْدُو مِنْهُ قَدْرُ ثَلَاثِ أَصَابِعِ الرِّجْلِ أَصْغَرِهَا. وَيُجْمَعُ خُرُوقُ خُفٍّ لَا خُفَّيْنِ.
وَفِي سَفَرِ الْمُقِيمِ وَعَكْسِهِ قَبْلَ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ يُعْتَبَرُ الْأَخِيرُ. وَبَعْدَهُمَا يَنْزِعُ.

Унинг синдирувчиси: 1. Таҳоратни синдирувчи нарсалар; 2. Муддатнинг чиқиши; 3. Товоннинг кўпи қўнжига чиқишидир. Икки(нчи ва учинчи) нарсадан кейин фақат икки оёқни ювиш вожиб бўлади.
Масҳни пойабзалдан оёқнинг кичкина бармоқларидан учтаси кўринадиган миқдордаги йиртиқ ман қилади. Бир пой махсидаги йиртиқлар жамланади, икки пойиники эмас.
Бир кеча-кундуздан аввал муқим сафар қилганда ёки аксинча (мусофир муқим) бўлганда, охиргиси эътиборга олинади. Бу икки ҳолатдан кейин ечилади.
Махси – маълум ва машҳур оёқ кийими. У оёқни тўпиғидан юқорисигача яхшилаб беркитиб туради. Совуқдан ва турли нопокликлардан сақлайди. «Махси» деб номланмаса ҳам, унинг мазкур сифатларига эга бўлган оёқ кийимлари махси ҳукмида бўлади.
Ҳар таҳоратда бу оёқ кийимни ечиб, оёқни ювиш машаққат туғдиргани учун, тўлиқ таҳорат билан кийилган махси унинг ичидаги оёқни пок сақлашини эътиборга олиб, шариатимизда махсига масҳ тортишга рухсат берилган.

عَنِ الْمُغِيرَةِ  قَالَ: كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ  فِي سَفَرٍ فَأَهْوَيْتُ لِأَنْزِعَ خُفَيْهِ، فَقَالَ: «دَعْهُمَا فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ»، فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا. رَوَاهُ الثَلَاثَةُ.

Муғийра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир сафарда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зотнинг маҳсиларини ечмоқчи бўлиб, эгилдим. Шунда у зот: «Қўявер, чунки мен уни таҳоратли оёққа кийганман», дедилар ва унга масҳ тортдилар».
Учовлари ривоят қилишган.
Махсига масҳ тортиш таҳорат пайтидаги икки оёқни ювишнинг ўрнига ўтади.

عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ : أَنَّ رَسُولَ اللهِ  خَرَجَ لِحَاجَتِهِ فَاتَّبَعَهُ الْمُغِيرَةُ بِإِدَاوَةٍ فِيهَا مَاءٌ، فَصَبَّ عَلَيْهِ حِينَ فَرَغَ مِنْ حَاجَتِهِ، فَتَوَضَأَ وَمَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ.

Муғийра ибн Шўъба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатга чиққан эдилар. Муғийра орқаларидан идишда сув олиб бориб, ҳожатларидан фориғ бўлганларидан кейин қуйиб турди. Бас, у зот таҳорат қилдилар ва икки махсиларига масҳ тортдилар».
Бешовлари ривоят қилишган.
وَعَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ  مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، نَسِيتَ؟ قَالَ: «بَلْ أَنْتَ نَسِيتَ، بِهَذَا أَمَرَنِي رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ.

Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам махсига масҳ тортдилар. Мен у кишига:
«Эй Аллоҳнинг Расули, унутдингизми?» дедим.
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Йўқ! Сен унутдинг. Роббим азза ва жалла мени шунга амр қилган», дедилар».
Абу Довуд ривоят қилган.
عَنْ بُرَيْدَةَ : أَنَّ النَّجَاشِيَّ أَهْدَى إِلَى رَسُولِ اللهِ  خُفَّيْنِ أَسْوَدَيْنِ سَاذَجَيْنِ، فَلَبِسَهُمَا ثُمَّ تَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَيْهِمَا. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَأَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِيُّ.

Бурайда розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Нажоший Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бир жуфт қора содда махси ҳадя қилди. Бас, у зот уларни кийдилар, таҳорат қилдилар ва масҳ тортдилар».
Абу Довуд, Аҳмад ва Термизий ривоят қилишган.
عَنِ الْمُغِيرَةِ  قَالَ: كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ  فِي سَفَرٍ فَأَهْوَيْتُ لِأَنْزِعَ خُفَيْهِ، فَقَالَ: «دَعْهُمَا فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ»، فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا. رَوَاهُ الثَلَاثَةُ.

Муғийра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир сафарда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зотнинг маҳсиларини ечмоқчи бўлиб, эгилдим. Шунда у зот: «Қўявер, чунки мен уни таҳоратли оёққа кийганман», дедилар ва унга масҳ тортдилар».
Учовлари ривоят қилишган.
Махсига масҳ тортиш таҳорат пайтидаги икки оёқни ювишнинг ўрнига ўтади.
«Масҳ» сўзи луғатда қўлни бир нарсанинг устидан силаб ўтказишни англатади.
Шаръий истилоҳда эса сув билан ҳўлланган қўлни махсус оёқ кийимининг махсус жойидан махсус замонда силаб ўтказишга «махсига масҳ тортиш» дейилади.
Энди ушбу масалага оид матнни шарҳ қилишга ўтайлик.
Махсига масҳ тортиш кичик бетаҳорат кишига жоиздир.
Масҳ тортиш таҳорати кетган одам янги таҳорат қилганда жоиз бўлган бир ишдир.
Унинг фарзи болдирдан пастга қўлнинг уч бармоғи миқдорида чизиқ тортишдир.
Яъни махси ёки унинг ўрнига ўтадиган пойабзалнинг оёқ устини беркитиб турадиган қисмига уч бармоқ миқдорида масҳ тортса, фарзи адо этилган, масҳ ўрнига қўйилган бўлади.
Махсига масҳ тортишда икки қўлни ҳўллагач, бармоқларни ёйиб, ўнг қўлни ўнг махсининг, чап қўлни чап махсининг учига қўйилади ва қўлни махси устидан тортиб бориб, тўпиқлар бор жойгача етказилади