– Ва алайкум ассалом!
III. Таврот.
Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломга Тавротни нозил қилган. «Таврот» сўзи иброний тилида «таълим» ёки «шариат» маъносини англатади.
Аллоҳ таоло Моида сурасида:
«Биз Тавротни нозил қилдик. Унда ҳидоят ва нур бор», деган (44-оят).
Тавротни ҳам илоҳий китоб сифатида Аллоҳ таоло нозил қилган. Унда одамларга ҳидоят ва икки дунё саодати йўлини кўрсатувчи нур бор. Унга амал қилувчилар ақийда, ибодат бобидаги ҳидоят ва йўл-йўриқларни ўша Тавротдан оладилар. Шу билан бирга, Таврот фақат ахлоқ-одоб ва баъзи диний маросимларнинг мажмуаси эмас. Унда кишилар ҳаётини бошқариб турувчи таълимотлар, ҳукмлар бор.
Аммо ушбу оятда зикр қилинган Таврот йўқолган. Унинг қаердалигини ҳеч ким билмайди.
Ҳозирда яҳудийларнинг қўлида бор нарса «Эски аҳд» деб номланади. У эса тўқсон тўққизта сифрдан иборат. У уч қисмга: «Таврот», «Анбиё» ва «Китоблар»га бўлинади.
«Таврот» Мусо алайҳиссаломнинг беш китобидир. Улар: «Таквийн», «Хуруж», «Ловюун», «Адад» ва «Тасния»лар.
«Анбиё» икки қисмга бўлинади: «Аввалгилар» ва «Охиргилар».
«Китоблар»: «Мазомийр», «Амсол», «Айюб» ва бошқалардан иборат.
Аллоҳ таоло Бақара сурасида яҳудийлар томонидан илоҳий калом бузилганлиги ҳақидаги хабарини бериб қўйган:
«Сиз сабабли иймон келтиришларини тама қиласизларми? Ҳолбуки, улардан бир гуруҳи Аллоҳнинг каломини эшитар, сўнгра, уни англаганларидан кейин билиб туриб, ўзгартирар эдилар» (75-оят).
Бу ояти каримада мусулмонларга қилинаётган хитоб ўша пайтда баъзи ихлосли мўминларнинг, яҳудийлар иймонга келиб қолсалар керак, деган орзуда бўлганларини кўрсатади. Албатта, уларнинг бундай тама қилишларига асос бор эди. Улар билан Мадинада бирга яшаб келаётган яҳудийлар, илоҳий китобга эга халқ сифатида, яқинда охирзамон Пайғамбари чиқиши, улар ул Пайғамбарга биринчи бўлиб иймон келтиришлари ҳақида тинмай гапирар эдилар. Арабларнинг кўплари яҳудийлардан васфини эшитган Пайғамбар – Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни кўришлари билан иймонга келдилар. Энди эса яҳудийларнинг ўзлари ҳам иймонга келишини тама қилишаётган эди. Аллоҳ таоло оятнинг аввалида уларнинг мазкур ҳолатларини васф этиб:
«Сиз сабабли иймон келтиришларини тама қиласизларми?» демоқда.
Яъни «Эй мусулмонлар, сизлар, яҳудийларнинг иймон келтириб, мўмин-мусулмон бўлишларидан умидвор бўляпсизларми?»
Агар ҳақиқатан ҳам сизларда шундай умидворлик бўлса, билиб қўйингки, иш сиз ўйлагандек эмас, ҳол бошқача.
«Ҳолбуки, улардан бир гуруҳи Аллоҳнинг каломини эшитар, сўнгра, уни англаганларидан кейин билиб туриб, ўзгартирар эдилар».
Бундай одамларнинг иймон келтиришларига умид қилиб бўлмайди. Чунки иймон ўзига яраша поклик, мусаффолик, нурни қабул қилиб олишга истеъдодни талаб қилади. Аммо яҳудийларда бу нарсага яқинлик ҳеч сезилмаяпти. Уларнинг энг яхши вакиллари бўлмиш диний олимларики Аллоҳнинг каломини эшитиб, уни тушуниб етгандан сўнг, билиб туриб бузсалар, қолганлари нима ҳам қилар эди.
Таврот бузилганлигини бошқа дин вакиллари ҳам, ҳозирги замон илми ҳам тасдиқлаган.
Машҳур француз табиби Морис Букай ўзининг дунёга донғи кетган китоби «Таврот, Инжил, Қуръон ва илм»да жумладан, Тавротнинг одамлар томонидан бузилганлиги ҳақида қуйидагиларни ёзади:
«Мана шулардан «Эски аҳд»га инсон ўзидан қўшган нарсалар қанчалар катта ҳажмда экани билиб олинади. Бу билан ўқувчи кўчиришлар ва таржималар асносида «Эски аҳд»га нималар етганини билиб олиши осон. Мазкур тузатишлар икки минг йил давом этган.
Таквийн сифрида ҳозирги замон илмига нисбатан энг кўп қарама-қаршиликлар тўпланган. Биз улардан учтасини айтиб ўтамиз.
1. Оламнинг яратилиши ва унинг босқичлари.
2. Одамнинг яратилиши тарихи ва инсоннинг ер юзида пайдо бўлиши тарихи.
3. Тўфон ривояти.
Мен яҳудийлар ибодатхонасида ўн саккиз йил раввин бўлиб ишлаган жаноб билан уларнинг ибодатхонаси ичида кўпчиликнинг гувоҳлигида баҳс олиб бордим. Жаноб раввин бизга ўзлари ўқийдиган Тавротни олиб келиб кўрсатди. Кейин илтимосимга биноан, тўғри келган бир оятни ўқиб, таржима қилиб берди. Унда «Аллоҳ Мусога «Бану Исроилнинг тадбирини кўриб, ишини тўғрила», деди» деган маъно бор эди.
Сўнгра орамизда қуйидаги савол-жавоб бўлиб ўтди. Мен сўрадим. Раввин жаноблари жавоб берди.
– Қўлингиздаги Мусо алайҳиссаломга нозил бўлган Тавротнинг ўзими?
– Йўқ. Мусога Аллоҳ матнни ўз қўли билан тош лавҳаларнинг икки тарафига ёзиб берган.
– Унда Тавротнинг асл нусхаси кўп турмаган экан-да?
– Ярим кун турган. Мусо Худонинг олдидан қайтиб келганида Бану Исроилнинг олтин бузоққа ибодат қилаётганини кўриб, қўлидаги тошларни ерга уриб, синдирган.
– Кейин нима бўлган?
– Мусо Худонинг олдига яна қайтиб борганида, тошнинг бир тарафига ёзиб берган ва уни олиб келиб, сандиққа солиб қўйган.
– Қўлингиздаги Таврот ўшандан кўчирилган нусхами?
– Йўқ. Бу бошқа нарса. Бу Мусодан икки минг йил кейин ёзилган нусха.
– Унгача нима бўлган?
– Унгача Мусонинг даврида ёзилган нусха бўлган. У йўқолганидан кейин, бу худди ўшанга ўхшатиб ёзилган.
– Ўша дастлабки нусхадан таржимами бу?
– Йўқ. Тил бир. Аммо ҳарфлар бошқа. Шундай бўлса ҳам, маъноси сақланиб қолган.
– Қўлингиздаги Тавротнинг ўзими ёки бошқа нарса ҳам борми?
– Тавротнинг ўзи. Бешта китобдан иборат.
– Шунча нарсани тошга ёзиб, сандиққа солиб қўйса бўладими?
– Мумкин эмас.
– Худо қўли билан тошга ёзиб берганида, Мусо алайҳиссалом сандиққа солиб қўйган эканлар-у?
– Йўқ. Тошга ёзилган нарса нималигини ҳеч ким билмайди.
– Унда Таврот қани?
– Тавротни Мусо ўзи ёзган. Худо унга ёзишни буюрган. У ўз ўлимини ҳам ёзган.
– Қандай қилиб ўзининг ўлимини ўзи ёзиш мумкин?
– Худо амр қилган, сўнгра бўлган.
– Сиз бизга ўқиб, таржима қилиб берган матнда «Аллоҳ Мусога «Бану Исроилнинг тадбирини кўриб, ишини тўғрила», деди», деган маъно бор эди. Мусо алайҳиссалом ўзлари ҳақида ўзлари шундай ёзишлари мумкинми?
– Бу буюк савол. Унга Тавротни шарҳ қилганлар ҳам жавоб топа олмаганлар».
Бу суҳбатга изоҳ беришни лозим топмадим. Муҳтарам ўқувчининг ўзи хулоса чиқариб олар, деган умиддаман.
IV. Инжил.
Аллоҳ таоло Ийсо алайҳиссаломга Инжилни нозил қилган. «Инжил» юнонча лафз бўлиб, «башорат» маъносини билдиради.
Ийсо алайҳиссалом ўттиз ёшга етганларида, у зотни Аллоҳ таоло пайғамбар қилиб юборди. Ийсо алайҳиссаломнинг пайғамбар этиб юборилишлари ва ўшанда у зотнинг ўз қавмларига айтган гаплари ҳақида бир қанча ояти карималар келган. Шулардан баъзиларини ўрганамиз:
«Изларидан Ийсо ибн Марямни ўзидан олдинги Тавротни тасдиқловчи қилиб юбордик. Унга ичида ҳидоят ва нур бўлган Инжилни ўзидан олдинги Тавротни тасдиқловчи ҳамда тақводорлар учун ҳидоят ва мавъиза қилиб бердик» (Моида сураси, 46-оят).
Аллоҳ таоло: «Яҳудийларнинг пайғамбарлари изидан Ийсо ибн Марямни пайғамбар қилиб юбордик», дейди. Ийсо ибн Марям алайҳиссалом ўзларидан олдинги Тавротни тасдиқловчи бўлиб келганлар. Аллоҳ таоло у зотга Инжил китобини берган.
«Ичида ҳидоят ва нур бўлган».
Инжилда ҳам кишиларга тўғри йўлни кўрсатувчи ҳидоят ва уларга икки дунё саодат йўлларини ёритувчи нур бор.
«Ўзидан олдинги Тавротни тасдиқловчи».
Яъни Инжил Таврот шариатига баъзи ўзгаришлар киритган, холос. Шу билан бирга:
«Тақводорлар учун ҳидоят ва мавъиза».
Ҳа, илоҳий китоблардаги ҳидоятдан манфаат топиш учун тақволи бўлиш керак.
Бу китоблардаги ҳидоят ва нурнинг фойдаси тақвоси борларга тегади. Тақводан холи, ғафлат босган қалбларга эса бу нур ва ҳидоят кириб бормайди. Аллоҳ туширган китобда ҳидоят мавжудлиги аниқ, нур мавжудлиги аниқ, энди ўша ҳидоят ва нурдан манфаат топиш учун очиқ-ҳассос қалб керак. Таъсирчан қалб керак. Моғор босиб, тошга, кесакка айланган қалб керак эмас.
Зухруф сурасидаги қўйидаги оятларда ҳам Ийсо алайҳиссаломнинг янги пайғамбар бўлиб борган чоғларида ўз қавмларига айтган гапларидан намуна келган:
«Ийсо очиқ-ойдин ҳужжат(мўъжиза)лар билан келган чоғида деди: «Батаҳқиқ, мен сизга ҳикмат билан ва сиз ихтилоф қилаётган баъзи нарсаларни баён қилиш учун келдим. Бас, Аллоҳга тақво ва менга итоат қилинглар. Албатта, Аллоҳ менинг ҳам Роббим, сизнинг ҳам Роббингиздир. Бас, Унга ибодат қилинг. Мана шу тўғри йўлдир» (63-64-оятлар).
Ийсо алайҳиссалом қавмларига Аллоҳнинг ваҳдониятига ва ўзларининг ҳақ пайғамбар эканликларига далолат қилувчи очиқ-ойдин оятлар, гап-сўзлар ва очиқ-ойдин мўъжизалар билан келдилар. Ул зот ўз қавмларига ўша пайт:
«Батаҳқиқ, мен сизга ҳикмат билан келдим» дедилар.
Ҳикмат улуғ неъматдир. Ҳикмат пайғамбарликдир. Яна Ийсо алайҳиссалом қавмларига:
«...сиз ихтилоф қилаётган баъзи нарсаларни баён қилиш учун келдим», дедилар. Чунки у қавм Мусо алайҳиссаломнинг шариатлари ҳақида кўпдан-кўп ихтилофга тушган, ҳар хил мазҳаб ва фирқаларга бўлиниб кетган эди. Ийсо алайҳиссалом уларга ўша ихтилофлар ҳақидаги ҳукмни баён қилиб бердилар ва «Бас, Аллоҳга тақво ва менга итоат қилинглар», дедилар.
Аллоҳга тақво қилмаслик оқибатида мазкур ихтилофлар келиб чиққан эди. Пайғамбарга итоат этмаслик оқибатида мазкур ихтилофлар келиб чиққан эди. Бас, энди у ихтилофларни йиғиштириб, Аллоҳга тақво қилинг ва менга итоат этинг, ана шунда иш яхши бўлади.
«Албатта, Аллоҳ менинг ҳам Роббим, сизнинг ҳам Роббингиздир».
Демак, Ийсо алайҳиссалом қавмларига: «Аллоҳ менинг Роббим», деганлар. «Аллоҳ менинг отам», деган эмаслар. Демак, Аллоҳ таоло бошқа бандаларга Робб бўлгани каби, Ийсо алайҳиссаломга ҳам Роббдир. Бу ҳақда ортиқча гап беҳуда.
«Бас, Унга ибодат қилинг».
Демак, Ийсо алайҳиссалом «Менга ибодат этинг», деган эмаслар, айнан «Аллоҳга ибодат қилинг», деганлар. Кимки бошқа гап айтса, ёлғон айтибди. У кишининг ўзлари ҳам «Мана шу тўғри йўлдир», дедилар».
Яъни «Аллоҳга ибодат қилиш тўғри йўлдир», дедилар. Лекин у кишининг қавмлари бу кўрсатмага амал қилмадилар.
Софф сурасида эса Ийсо алайҳиссалом ўз вазифаларидан яна бошқаларини баён қиладилар:
«Ийсо ибн Марямнинг «Эй Бану Исроил! Албатта, мен ўзимдан олдин келган Тавротни тасдиқлаш ва мендан кейин келувчи Аҳмад исмли Расулнинг башоратини бериш учун Аллоҳ сизларга юборган расулман», деганини эсла. У аларга ҳақ билан келганда эса: «Бу очиқ-ойдин сеҳрдир», дедилар» (6-оят).
Ушбу оятда Ийсо алайҳиссаломнинг ўз умматларига айтган сўзлари муҳим гаплар бўлиб, диний таълимотлардаги улкан масалаларни ўз ичига олади.
«Ийсо ибн Марямнинг «Эй Бану Исроил! Албатта, мен ўзимдан олдин келган Тавротни тасдиқлаш ва мендан кейин келувчи Аҳмад исмли Расулнинг башоратини бериш учун Аллоҳ сизларга юборган расулман», деганини эсла».
Биринчи масала:
«Ўзимдан олдин келган Тавротни тасдиқлаш учун» келганман, демоқдалар.
Масиҳий дини китобларида ҳам Ийсо алайҳиссалом тилидан: «Мен номусни йўқ қилиш учун эмас, балки тўлдириш учунгина келдим», дейилган экан.
Иккинчи масала:
«...ва мендан кейин келувчи Аҳмад исмли Расулнинг башоратини бериш учун...» келганман, демоқдалар.
Аҳмад Пайғамбаримизнинг исмларидир. Аҳмад, Муҳаммад ва Маҳмуд исмлари Пайғамбаримизга ном бўлиб, арабчада шукр, мақтов маъносини англатувчи «ҳамд» сўзидан олингандир.
Ийсо алайҳиссаломнинг ушбу башоратлари Инжилда ҳам келган. Юҳанно Инжилида: «Агар менга муҳаббат қилсаларингиз, васиятларимни тутинглар. Мен отадан сизлар билан абадий собит бўлиш учун Форқилатни талаб қиламан», дейилган.
Лекин замон ўтиши билан роҳиблар кейинги нашрларда бу сўзнинг ўрнига бошқа сўз ишлатадиган бўлишган.
Замондошларимиздан устоз Аҳмад Нажжор ғарб олимларидан бири доктор Карлу Нилинудан: «Форқилат»нинг маъноси нима? – деб сўрасалар, у киши:
«Роҳиблар «мъази» деб айтишади», дебди.
Шунда устоз Нажжор:
«Мен роҳибдан эмас, балки юнон тили фан доктори Карлу Нилинудан сўраяпман», деб рад қилибдилар. Фақат шу гапдан кейингина ажнабий доктор:
«Бу сўзнинг асл маъноси «кўп шукр» – «ҳамд», дебди. Сўнгра устоз Нажжор: «Арабча «ҳамд» сўзининг «Аҳмад» шаклида ишлатилишига тўғри келадими?» десалар, доктор Карлу: «Ҳа», деб жавоб қилибди.
Лекин шунчалик башоратлар бўлса ҳам, Аҳмад, яъни Муҳаммад алайҳиссалом ҳақ дин билан пайғамбар бўлиб келганларида, улар иймон келтирмадилар. У кишига чексиз ҳурматсизлик ва душманликлар қилдилар. Ул зотнинг пайғамбарликларини сеҳр ва ўзларини сеҳргар дедилар.
Учинчи масала:
Ийсо алайҳиссалом ўз тиллари билан: «Аллоҳ сизларга юборган пайғамбарман», демоқдалар, «Худоман» ёки «Худонинг ўғлиман», деганлари йўқ. Ийсо алайҳиссаломга келган масийҳий динига эътиқод қилувчи кишиларнинг ҳозирги ақийдаси бўйича у зот худо ёки худонинг ўғли ҳисобланади. Бу эса мутлақо хато ва адашувдир.
Биз мусулмонлар Аллоҳ таоло Ийсо алайҳиссаломга «Инжил» номли китоб нозил қилганига иймон келтирамиз. Бусиз иймонимиз бутун бўлмайди. Лекин ўша илоҳий китобнинг асли ҳозир йўқ. Чунки Ийсо алайҳиссаломнинг вақтларида Инжил китоб шаклида бўлмаган. Ҳеч ким ҳеч нарсани ёзмаган. Ул зотдан кейин баъзи кишилар ўзлари китоб ёзиб: «Мана шу Инжил, менга ваҳий қилинди. Мен ёзиб олдим», деб чиқдилар. Аста-секин Инжил «ваҳий қилинганлар» кўпайиб бораверди. Охири бориб уларнинг сони ҳаддан ташқари кўпайиб кетди. Уларнинг ҳар бири ўзининг Инжили ҳақ эканини даъво қилар эди. Орада гап-сўз, олди-қочди кўпайиб, ихтилофлар кучайди.
Шунда император Константин 325 милодий санада Ниқияда (Nicea) катта мажлис чақирди. Бу мажлисда икки минг қирқ саккизта патриарх ва митрополит қатнашди. Сўнгра турли жамоалардан икки мингдан ортиқ руҳоний ўнлаб Инжилларни кўтариб келдилар. Император мажлис аҳли олдига мавжуд Инжиллардан энг ишончлисини танлаб олиш вазифасини қўйди. Улар узоқ талашиб-тортишганларидан кейин тўрт дона Инжилни танладилар.
Ҳозирда насоролар эътиқод ва амал қиладиган Инжиллар ана ўша тўрт Инжилдир.
1. Матто Инжили.
Бу Инжил энг қадимги Инжил ҳисобланади. У Ийсо алайҳиссаломдан тўрт йил кейин ёзилган. У иброний тилда ёзилган эди. Аммо ўша асл нусха ҳам йўқ. Ҳозиргиси эса ўшанинг таржимаси. Лекин таржимон ҳам, у қайси матндан таржима қилгани ҳам ҳозиргача маълум эмас.
Бунинг устига, бу Инжилнинг муаллифи Матто Ийсо алайҳиссаломнинг ҳаворийларидан эмасди. Кейинроқ уни хоин Яҳузонинг ўрнига сайлашган эди. Ана шундай тарихга эга ёзувни муқаддас китоб эмас, оддий ишончли китоб деб бўладими?
2. Маркос Инжили.
Бу Инжил юнон тилида Ийсо алайҳиссаломдан йигирма уч йил кейин ёзилгани аниқ. Аммо уни ким ёзгани ноаниқ. Баъзи насоролар: «Уни Пётр ёзган», дейдилар. Бошқалари эса: «Уни Пётрнинг ўлимидан кейин Маркос ёзган», дейдилар.
Бу Инжилни нима дейиш мумкин? Йигирма уч йилдан сўнг, Масиҳ алайҳиссалом гапирмаган тилда ёзилган, ким ёзгани аниқмас китоб муқаддас китоб бўла оладими?
3. Лука Инжили.
Бу китоб Масийҳ алайҳиссаломдан йигирма йил кейин ёзилган. Лука у зотнинг шогирдларидан эмас. У Полнинг шогирди. Унинг устози ҳам Ийсо алайҳиссаломни кўрган эмас. Бунинг устига Пол насороликка душман бўлган яҳудийлардан экан. Шунинг учун ҳийла билан насороликка қарши кўп бузғунчиликлар қилган экан. Бундай китобни «муқаддас китоб» дейиш мумкинми?
4. Юҳанно Инжили.
Бу Инжил Ийсо алайҳиссаломдан ўттиз икки йил кейин ёзилган. Баъзи насоро тоифалари уни Ийсо алайҳиссаломнинг шогирдларидан бири Юҳанно ибн Забдий ёзган, дейдилар.
Беш юзта таниқли насоро олимлари иштирокида ёзилган Британия энциклопедияси бу китобни «қалбаки» деган экан.
Барнабо Инжили.
Инжилнинг бу варианти хусусида қарама-қарши фикрлар кўп. Мусулмон олимлар уни аслига яқин китоб деб биладилар. Роҳиблар эса бу китобдаги кўп фикрлар, хусусан, охирги замон пайғамбари ҳақидаги гаплар христианларнинг бугунги эътиқодлари ботиллигини кўрсатиб қўйгани учун «Буни мусулмонларнинг ўзлари тўқиб ёзишган» деган баҳона ила мазкур китобни ҳақиқий христианлардан ҳам яширадилар.
Валлоҳу аълам!
